Монголын Ипотекийн корпорацийн гүйцэтгэх захирал Ц.Энхбаяртай цаг үеийн сэдвээр товч ярилцлаа.

-Орон сууцны зургаан хувийн хүүтэй зээлийн сургаар барилгын үнэ өсч  байна гэх боллоо. Ер нь манай зах зээл ийм ченжийн дарамттай нөхцөл байдалд байнга ордог. Одоо нэг талд ингээд хүү бууруулаад ч орон сууцны үнэ нэмэгдээд байвал иргэдэд төдийлөн сайнгүй байх болов уу?
-Ямар нэгэн бараа бүтээгдэхүүн, үл хөдлөх хөрөнгө ч төр тодорхой зардал гаргаж,  тэр зардал дээрээ суурилсан үнэтэй байдаг шүү дээ. Тэгэхээр зах зээлийн үнэ зардал дээрээ суурилсан үнэ байна уу эсвэл хэрэгцээг дагасан хөөрөгдөж байгаа үнэ үү гэдгийг бодох ёстой. Хамгийн энгийн жишээ авахад байшинг газар дээр барихад метр квадратын үнэ бол 500 орчим доллар болж байгаа. Гэтэл энэ үнэд нөлөөлж байгаа хэд хэдэн хүчин зүйл байгаа. Нэгдүгээрт эрэлт өөрөө үнийг өсгөдөг. Нөгөөтэйгүүр барилгын материалын тээврийн зардал тэр дундаа шатахуунтай холбоотойгоор өсөж болно. Бас нэг нь орон сууц барих төлөвлөлт нь өөрөө орон сууцны барилга барихдаа ямар хэмжээтэй, ямар дизайнтай, ямар орон сууц барих вэ гэсэн нэгдсэн төлөвлөсөн тодорхой бодлого дутуу байгаагаас ямар ч хамаагүй нэг газар авчихдаг. Тэр газар нь дэд бүтэцтэй бол аз. Үгүй бол асуудалтай. Тэгээд газар авахад мөнгө төлж байна. Дэд бүтэц тавихад мөнгө төлж байгаа. Энэ бүгд нийт үнийн гуравны нэг хувийг эзэлж байгаа гэж боддог. Гуравны нэг хувь ч юмуу ойролцоогоор 25 хувийг эзлээд байгаа. Тэгвэл өнөөдөр компаниуд анх зарлаж байсан үнээ сая төгрөг гэж хэлдэг мөртлөө нөгөө байшин нь эрэлт хэрэгцээтэй болонгуут нэг мэдэхэд хоёр сая болчихсон байдаг байхгүй юу. Яахав тэр нь явцын дундаа барилгын материалын үнэ, ажилчдын хөлс өртөг үнэтэй болж байгаа, инфляци, янз бүрийн тээврийн зардал, бензин тос зэрэг нь нөлөөлж байгаа нь дамжиггүй. Гэхдээ үүний цаана үнийн хөөрөгдөл давхар явж байгаа гэдгийг хэлэх байна.

-Асуудал байгааг олон хүн хэлж байна. Үүнийг хэрхэн зохицуулах ёстой юм бол оо?
-Үүнийг төр зохицуулна гэдэг хэцүү. Төр юугаар зохицуулах вэ гэвэл бодлогоор зохицуулна. Бодлого гэдэг нь зөв төлөвлөсөн газарт дэд бүтцээ тавьж өгөөд  барилгын компаниудыг “Энд байшин барь” гэх хэрэгтэй. Хэрвээ тэд 100 ам.метр, 200 ам.метр талбайтай орон сууц бариад л байвал тэрийг авах эрэлт нь хэд байх вэ. Өөрөөр хэлбэл 100, 200 ам.метр талбайтай байшин худалдаж авдаг хүмүүсийн хэрэгцээ өнөөдөр хангагдчихсан байна. Тэгэхээр одоо хэрэгцээ хаана байна гэхээр нэг юмуу хоёр өрөөтэй орон сууц худалдаж авах иргэдийн хэрэгцээ байна. Нэгээс хоёр өрөөтэй орон сууцны 40 юмуу 45 метр квадраттай орон сууцыг зарахад хамгийн түрүүнд борлогдож байгаа. Гэтэл тэр борлуулж байгаа үнэ нь хэд байх нь хамаагүй зарагдаж байгаа нь нэг бодлын харамсалтай юм. Үнэхээр хүний хэрэгцээ, эрэлтэд тулгуурлаад үнэ өсөөд байгаа хандлага манай зах зээлд байгаа.

-Зургаан хувийн хүүтэй зээл манай улсад урьд өмнө олгогдож байгаагүй бага хүү санал болгож байна гээд байгаа?
-Зээлийн хүү буурч байна гэдэг нь иргэний хувьд таатай мэдээлэл мөн үү гэвэл мөн. Банк санхүүгийн байгууллагын хувьд энэ ямар вэ гэвэл банк санхүүгийн байгууллага иргэдэд орон сууцаар нь барьцаалаад зээл өгчихнө. Зах зээлийн зөрүүг нь төр өгчихнө. Тэгэхээр банкинд бол асуудалгүй. Банк бас л бизнесээ хийх боломж бүрдчихнэ. Үүний цаана юу харагдаж байна гэвэл 55 хүртэлх ам метр талбайтай орон сууц барьсан барилгын компаниуд байраа зарах боломж гарлаа. Тэгэхээр барилгын компаниудад боломж олдож байна уу, олдож байна. Банкуудын хувьд бол зах зээлд нийцсэн хүүгийнхээ зөрүүг төрөөс авчихлаа гээд болчихож байна. Энэ нь дараа дараагийн зургаа, таван хувийн хүүтэй зээл авах хүмүүст зогсолтгүй тогтвортой арга хэмжээ болох уу гэдэг бол харин асуултын тэмдэг байхгүй юу. Тийм учраас ерөнхий бодлого, ерөнхий системийн хувьд би үүнийг нэг удаагийн арга хэмжээ юм уу даа гэдэг өнцгөөс харж байгаа.

-Нэг удаагийн арга хэмжээ буюу улс төрийн шийдэлтэй зүйл гэх үү?
-Улс төрийн шийдэл гэдэг нь хэнд ч ойлгомжтой. Ер нь нийгмийн чиглэлийн асуудалд улс төрийн шийдэл ороод ирэхээрээ ард түмэн бүгд биш байлаа гэхэд тодорхой хэсэг нь ашиг хүртдэг. Зургаан хувийн хүүтэй зээлийг цаашдаа хэчнээн жил олгох юм бүү мэд. Хэрвээ Монгол Улс өөрийн гэсэн хангалттай баялагтай болоод дандаа иргэддээ хөнгөлөлт үзүүлдэг татаасын систем үйлчлээд байх юм бол болох л байх. Гэхдээ маш олон оронд ийм орон сууцны хөнгөлөлт  хавтгайрснаас болж асуудал үүсдэг. Өөрөөр хэлбэл хангалттай их үүсвэрийг өөртөө нөөцөлж, бодлогын түвшинд хэрэгжүүлж чадахгүйгээсээ болоод унасан тохиолдол олон байдаг л даа. Манай энэ удаагийн орон сууцны зээл дээр хэлснээр иргэн хүний хувьд  мэдээж таатай мэдээ. Банк санхүүгийнхний хувьд бас л боломжийн бизнес болчихно. Ганцхан энэ зүйл цаашид тогтвортой жирийн иргэдэд зургаан хувийн хүүтэй зээл үргэлж олгоод явах уу гэдгийг л бодох хэрэгтэй. Тийм учраас аливаа хийж байгаа арга хэмжээ зах зээлээ эвддэггүй санхүүгийн ерөнхий зарчмаа дагаж явдаг ийм системийг илүү түлхүү авч хэрэглэх нь зүйтэй байдаг. Энэ удаагийн арга хэмжээг тохиолдуулж мэдээж хүмүүс боломжийн зээл авна. Тэгээд төр хэрвээ сайн менежер бол дараа дараагийн мөнгөө босгоно. Гэхдээ энд нэг асуудал байгаа. Бондыг ямар хувийн хүүтэй гаргаж байж шинэ эх үүсвэр татаж авч байгааг бодох хэрэгтэй. Үнэхээр тэр олгож байгаа зээл нь 20 жил болвол тэр бондыг тогтмол гаргаж байж эргэлт, хурд,  хугацааныхаа эрсдэлийг бууруулах боломжтой болно. Засгийн газар энэ тал дээр өөртөө их ачаалал үүрэх хандлага харагдаж байна.

Т.Есөн-Эрдэнэ

эх сурвалж www.time.mn